Từ lâu huyết áp cao được đưa ra bàn bạc nghiên cứu trong nhiều sách, báo, hội nghị trên toàn thế giới. Còn huyết áp thấp chỉ được nhắc đến qua loa trong một số tài liệu mà lại rải rác trong nhiều chương khác nhau Ðiều đó không phải là không có lý. Vì tăng huyết áp là một bệnh rất phổ biến nhất là trong các bệnh tim mạch.
Biến chứng của tăng huyết áp rất nặng nề, thí dụ tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim… Hơn nữa thuốc chữa tăng huyết áp rất nhiều và có hiệu quả rõ rệt, cách phòng tăng huyết áp đem lại nhiều ích lợi.
Trái lại, hạ huyết áp không gây biến chứng gì đáng kể, cách chữa, cách phòng đều không được kết quả lắm.
Tuy nhiên, hạ huyết áp cũng xảy ra với nhiều người và cũng gây nhiều khó chịu cho người bệnh, nên không thể không bàn đến được.
Nhưng huyết áp bao nhiêu gọi là thấp
Nên phân biệt hai trường hợp. Trường hợp thứ nhất là một người huyết áp tâm thu (trước đây gọi là huyết áp tối đa) lúc bình thường vẫn trên 100 mmHg trở lên, nhưng một lúc nào đó huyết áp tâm thu đột ngột xuống quá 40 mmHg, thì gọi là tụt huyết áp. Thí dụ từ 120 xuống còn 80, hoặc 140 xuống còn 100.
Những nguyên nhân gì có thể làm huyết áp tụt như vậy?
Thường thường cơ thể mất nước nhiều đột ngột như: tiêu chảy, nôn mửa. . . hoặc mất máu lớn do tai nạn, vết thương gây chảy máu; có khi do chảy máu trong khó nhận thấy như chảy máu dạ dày, chửa ngoài dạ con bị vỡ. Cũng có khi, hiểm hơn, huyết áp tụt do bệnh nặng như suy tim, nhồi máu cơ tim, ung thư, nhiễm trùng nặng… Những trường hợp tụt huyết áp như vậy, phải nhanh chóng tìm bác sĩ giỏi khám bệnh ngay mới tìm ra nguyên nhân để giải quyết kịp thời. Ðể chậm, tụt huyết áp kiểu này rất nguy hiểm đến tính mạng của bệnh nhân.
Trường hợp thứ hai lại khác hẳn, huyết áp bệnh nhân nào đó cũng thấp, huyết áp tâm thu 90 mmHg, mặc dù người đó vẫn đi lại, ăn uống, sinh hoạt bình thường. Những người này chỉ hay cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ, nhức đầu, ù tai hoa mắt… một lúc lại đâu vào đấy. Ðôi khi thấy trống ngực, vã mồ hôi, tái mặt hoặc đang nằm mà đứng dậy đột ngột thì hoa mắt, nặng có thể ngã hoặc ngất đi vài giây.
Kiểu hạ huyết áp này thường gặp trong cùng một gia đình, và hay thấy ở phụ nữ nhiều hơn nam giới.
Trước những trường hợp hạ huyết áp như vậy phải làm gì
Tất nhiên là phải đi khám bệnh, nhưng các bác sĩ thường chỉ thấy rất ít dấu hiệu bệnh lý; các xét nghiệm cho kết quả bình thường: chụp chiếu, điện tim, siêu âm cũng không phát hiện gì thêm…
Có thể nói rằng dấu hiệu duy nhất ở những trường hợp này là huyết áp thấp? Những huyết áp thấp “vô căn” đó, tuy ít nguy hiểm và biến chứng, nhưng nó cũng gây nhiều phiền phức khó chịu, làm phải giảm ‘”chất lượng sống” của người bệnh.
Ðể chữa những trường hợp này, cải tiến cách sống là chính, thuốc men chỉ giúp thêm. Ðây là những lời khuyên chính:
1. Ăn mặn hơn người thường. Dân ta ăn trung bình 10-12g muối mỗi ngày, phòng và chữa bệnh tăng huyết áp chỉ nên ăn nửa số lượng trên, tức 5g mỗi ngày, nhưng người huyết áp thấp nên ăn 10-15g, ăn mặn được bao nhiêu thì hy vọng nâng được huyết áp lên bấy nhiêu. Tất nhiên mặn quá “không nuốt được”, nhưng không có hại cho người huyết áp thấp.
2. Thể dục thể thao đều đặn. Mỗi ngày, người bệnh nên tập thể dục ít nhất 10-15 phút. Nên bắt đầu tập những môn nhẹ như đi bộ, sau tiến tới cầu lông, bóng bàn, rồi đến những môn nặng hơn như chạy, bơi, tenis, điền kinh, cử tạ… Chỉ những môn hay gây chóng mặt mới nên tránh như nhào lộn, nhảy đu, leo cao…
3. Tăng cường ăn uống cho đủ cân. Gầy quá huyết áp sẽ thấp. Chú ý ăn chất protid (đạm) như thịt, cá, trứng, đậu tương, tăng ăn rau và quả để thêm vitamin, chất xơ và chất khoáng. Nên ăn nhiều bữa nhỏ cho dễ tiêu.
4. Giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ, và nhất là bình tĩnh. Những xúc động quá mạnh như sợ hãi, lo lắng, buồn nản có thể làm huyết áp hạ thêm.
5. Cuối cùng, có thể dùng thêm một số thuốc theo hướng dẫn của thầy thuốc. Ða số thuốc này chỉ nâng huyết áp được vài tiếng đồng hồ, sau đó huyết áp lại xuống như cũ. Tuy vậy, chúng cũng có ích nhất thời, khi huyết áp xuống quá khó chịu. Thí dụ: heptamyl, coramin, long não… Ðôi khi cần dùng những thuốc mạnh hơn như fludrocortison dùng khó, phải có bác sĩ theo dõi chặt chẽ.